H οικονοµία των πλατφόρµων (γνωστή και ως Gig economy) µε την ανάπτυξη της τεχνολογίας και ιδιαίτερα στη διάρκεια της πανδηµίας έχει επεκταθεί ραγδαία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ΕΕ σήµερα εργάζονται µέσω ψηφιακών πλατφόρµων 28 εκατοµµύρια άνθρωποι, ενώ µέχρι το 2025 εκτιµάται ότι ο αριθµός τους θα ανέλθει σε 43 εκατοµµύρια.
Η ∆ιεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) κατηγοριοποιεί την εργασία στις πλατφόρµες σε δύο τύπους εργασιακών σχέσεων. Στην πρώτη περίπτωση οι εργαζόµενοι είναι απευθείας απασχολούµενοι στις πλατφόρµες (εξαρτηµένη εργασία), ενώ στη δεύτερη αυτοί εντάσσονται στους αυτοαπασχολούµενους. Η κατάταξη των εργαζοµένων ως αυτοαπασχολούµενων έχει ως αποτέλεσµα να περιορίζεται η πρόσβασή τους σε θεµελιώδη εργασιακά δικαιώµατα, όπως είναι η κοινωνική ασφάλιση και άλλα και πολλοί εργαζόµενοι δηλώνουν πως αποτελούν αντικείµενο εκµετάλλευσης από εταιρείες που πληρώνουν χαµηλούς µισθούς. Στην ΕΕ το 55% των ατόµων που εργάζονται µέσω πλατφόρµων αµείβονται λιγότερο από τον καθαρό ωριαίο κατώτατο µισθό.
Έρευνα της ∆ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας το 2017 καταδεικνύει την ανεπαρκή κάλυψη της κοινωνικής προστασίας για τους εργαζόµενους στις ηλεκτρονικές πλατφόρµες. Πιο συγκεκριµένα, µόνο έξι στους δέκα ερωτηθέντες καλύπτονταν από ασφάλιση υγείας, µόνο το 35% συµµετείχε σε συνταξιοδοτικό σχέδιο, µόνο το 37% ωφελήθηκε από κάποια µορφή κοινωνικής ασφάλισης και µόνο το 29% έλαβε κρατική βοήθεια.
Η Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινωνική Επιτροπή σε σχετική γνωµοδότησή της επισηµαίνει ότι αυτή παρουσιάζει αυξηµένους κινδύνους, σωµατικούς και κοινωνικούς, όπως είναι η εργασιακή ανασφάλεια, τα οδικά ατυχήµατα, η έκθεση σε χηµικές ουσίες, οι µυοσκελετικές παθήσεις, η οφθαλµική κόπωση, ο εκφοβισµός και το στρες. Υπό την πίεση αυτών των δεδοµένων τον ∆εκέµβριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην κατάθεση πρότασης οδηγίας για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζοµένων σε πλατφόρµες.
Πρόκειται για µια συζήτηση που έχει ήδη αρχίσει πανευρωπαϊκά και διεθνώς µετά από απεργίες και κινητοποιήσεις εργαζοµένων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει καθιερωθεί και νοµοθεσία, όπως είναι η Ισπανία και η Ελλάδα, ενώ παραδείγµατα υπάρχουν και σε άλλες χώρες (Γαλλία, ∆ανία, Κορέα).
Στην Ελλάδα µετά την υιοθέτηση του πολυνοµοσχεδίου για τα εργασιακά η εταιρεία Ε-food µέσα σε µια νύχτα είχε µετατρέψει έναν τεράστιο αριθµό εργαζοµένων σε αυτοαπασχολούµενους, γεγονός που στη συνέχεια ανακόπηκε και αντιστράφηκε µε την οργανωµένη κινητοποίηση των εργαζοµένων. Αντίστοιχο παράδειγµα είναι η απόφαση του Ανώτατου ∆ικαστηρίου της Βρετανίας το 2016, όταν µετά από κινητοποιήσεις των εργαζοµένων αποφάνθηκε ότι οι οδηγοί ταξί της Uber είναι εργαζόµενοι και όχι αυτοαπασχολουµένοι. Στη δε Ισπανία το Ανώτατο ∆ικαστήριο τον Σεπτέµβριο του 2020 αποφάνθηκε ότι οι εργαζόµενοι σε πλατφόρµες είναι µισθωτοί και όχι αυτοαπασχολούµενοι και ότι, ως εκ τούτου, τα εργασιακά και τα δικαιώµατα κοινωνικής ασφάλισης που ισχύουν για όλους τους άλλους εργαζόµενους θα πρέπει να εφαρµόζονται και σε αυτούς.
Στην Κύπρο αρκετές χιλιάδες Κύπριοι αλλά κυρίως µετανάστες απασχολούνται ως διανοµείς στον τοµέα της εστίασης και στις ψηφιακές πλατφόρµες διανοµής προϊόντων µε το καθεστώς του συνεργάτη ή της αγοράς υπηρεσιών. Το γεγονός ότι ένα αρκετά µεγάλο ποσοστό των εργαζοµένων είναι µετανάστες τούς καθιστά πιο ευάλωτους στις εργοδοτικές πιέσεις για περισσότερες διαδροµές και παραδόσεις. Επιπρόσθετα, είναι εκτεθειµένοι στις καιρικές συνθήκες (καύσωνας, έντονη βροχή, ψύχος) και σε πολλές περιπτώσεις επωµίζονται το κόστος µεταφοράς.
Παρά το γεγονός ότι έχει ξεκινήσει η συζήτηση για τις συνθήκες και το καθεστώς εργασίας των διανοµέων (delivery) στην εστίαση και στις ψηφιακές πλατφόρµες διανοµής προϊόντων, έχει διαφανεί ότι πρόθεση της κυβέρνησης είναι να µην προχωρήσει στην κατάθεση ενός προστατευτικού νοµοθετικού πλαισίου, αλλά να περιµένει την ολοκλήρωση των συζητήσεων σε επίπεδο ΕΕ.
Έχοντας υπόψη τα δεδοµένα και τις συνθήκες απασχόλησης στις ψηφιακές πλατφόρµες, είναι απαραίτητο η Κύπρος να προχωρήσει στη θέσπιση νοµοθεσίας, αλλά παράλληλα και µε τις συλλογικές συµβάσεις εργασίας να καθοριστεί πλαίσιο που θα την ορίζει ως εξαρτηµένη µισθωτή εργασία και που θα προστατεύει αυτή την οµάδα εργαζοµένων ως µια από τις πλέον ευάλωτες και χαµηλά αµειβόµενες.